Građevinarstvo u brojkama

„Republički zavod za statistiku“ Srbije osnovan je 1945. godine, ali istorija zvaničnog vođenja statističkih podataka u Srbiji počinje još 1862. potpisivanjem akta kneza Mihaila Obrenovića. Statističku službu čini devet područnih odeljenja u Centralnoj Srbiji, i pet u AP Vojvodini. Zavod godišnje sprovede oko 200 istraživanja čije rezultate saopštava u 13 edicija, na redovnim konferencijama za novinare, i svojoj internet stranici.

Organizacija RZS

Poslednjih godina Republički zavod za statistiku prolazi kroz značajne organizacione, metodološke i tehnološke promene. U skladu sa tranzicijskim kretanjima, ka evropskim integracijama i međunarodnoj saradnji, neophodno je bilo usvajanje savremenih standarda u obradi podataka, a značajnu pomoć i podršku u ovom poslu obezbedila je EU. Organizacionu strukturu Zavoda čine dva odeljenja (za sistem i komunikaciju, i PR) i 11 sektora za:

• nacionalne račune
• informaciono-komunikacione tehnologije (ICT)
• razvoj statističkog sistema
• zajedničke poslove
• ekonomske statistike
• statistiku AP Vojvodine
• društvene statistike
• koordinaciju područnih odeljenja
• evropske integracije i međunarodnu saradnju
• cene, zarade, poljoprivredu i životnu sredinu
• publicistiku.

Strategije

Strategija razvoja ICT za period 2006 - 2010. (iz 2005.) obuhvata: unos i kontrolu, baze, sigurnost i zaštitu, i statističke analize podataka uz primenu specijalizovanih programa, zatim i njihovu pripremu, publikacije i diseminacije, projektnu dokumentaciju, modernizaciju ICT opreme i obuku kadrova. Polazne osnove ovog dokumenta bili su Zakon o statistici, Master plan razvoja i harmonizacije statistike i Strateški plan RZS za period 2006 - 2008. godine. Informaciono-komunikacione tehnologije (ICT) bi trebalo da obezbede efikasan obuhvat, kontrolu, racionalno i pouzdano čuvanje podataka, uz maksimalnu raspoloživost podacima u okvirima ovlašćenja korisnika.

Strategija razvoja zvanične statistike doneta je 2006. godine, a kao njeni osnovni zadaci imenovani su: prikupljanje, obrada, analiza i objavljivanje statističkih podataka i informacija, uz neophodno korišćenje metodološkog znanja, statističkih standarda i moderne tehnike i tehnologije, uz napomenu da podaci koji se objavljuju moraju biti kvalitetni, pravovremeni, nepristrasni, pristupačni i jednostavni za korišćenje. Navedeno je i da zvanična statistika u svom radu treba da se pridržava principa koji su definisani u dokumentu UN Fundamentalni principi zvaničnih statistika, kao i u dokumentu EU Kodeks prakse evropske statistike. Definisani su i strateški ciljevi, strateške oblasti delovanja i program promena do 2008. godine. Grupa za statistiku građevinarstva deo je Sektora ekonomskih statistika, uz statistiku industrije i energetike; trgovine, ugostiteljstva, turizma i ostalih usluga; spoljne trgovine; saobraćaja i veza i uz strukturne ekonomske statistike.

Statistika građevinarstva

Obuhvat statistike građevinarstva je širok i podaci treba da obuhvate građevinsku aktivnost u zemlji i inostranstvu. Statistika građevinarstva prikuplja podatke putem godišnjih istraživanja o građevinskim radovima, o potrošnji građevinskog i pogonskog materijala, o porušenoj zgradi sa stanovima i adaptaciji stambenog prostora, kao i o radovima u inostranstvu. Pored godišnjih istraživanja, u polugodišnjoj periodici prikupljaju se podaci o cenama stanova novogradnje, a tromesečno podaci o građevinskim radovima. Počev od 2006.godine, mesečno se prikupljaju podaci o građevinskim dozvolama (prijavi početka radova na osnovu odobrenja o izgradnji i o izdatim upotrebnim dozvolama). Za pomenuta istraživanja urađena su metodološka uputstva za njihovo sprovođenje. Uputstva sadrže sva neophodna metodološka objašnjenja, koja se odnose na cilj i predmet istraživanja, definicije, jedinice posmatranja, organizaciju i sprovođenje istraživanja, kao i na obradu podataka i publikovanje rezulata, i namenjena su učesnicima u sprovođenju istraživanja i korisnicima podataka. Metodološki materijali za većinu istraživanja su objavljeni u ediciji RZSS Metodologije i standardi, u sveskama br. 15, 21, 22, 23 i 24. Rezultati obrade podataka statistike građevinarstva objavljuju se u publikacijama RZS-a (Statistički godišnjak Srbije, Opštine u Srbiji, Mesečni statistički pregled, u saopštenjima i dr), kao i na zavodskom veb sajtu (www.stat.gov.rs).

Radi ilustracije rezultata statistike građevinarstva tabelarno je dat kratak prikaz nekih njenih podataka za period od 2001. do 2006. godine. Izvedeni radovi na građevinama prikazani su prema teritoriji na kojoj se građevine nalaze, a ne prema teritoriji sedišta izvođača radova. Iskazani su zajedno izvedeni radovi građevinskih i građevinsko-zanatskih preduzeća, radovi negrađevinskih preduzeća u svim sektorima svojine, kao i radovi na zgradama izvođeni u organizaciji individualnih vlasnika. Rezultati su razvrstani prema Klasifikaciji vrsta građevina (edicija RZSS Metodologije i standardi, sveska br. 15, Beograd, 2005) koja važi od 2003. (usklađivanje podataka iz prethodnih godina urađeno je prema njoj). Obuhvaćene su sve vrste radova (novogradnja, dogradnja, adaptacije, rekonstrukcije, velike popravke i održavanje).

Važna oblast statistike građevinarstva odnosi se na podatke o stambenom fondu koji se dobijaju na osnovu popisa. Podaci o stambenom fondu 31.3.1951. godine formirani su na bazi popisa stanova u gradovima 1949/50, popisa poljoprivrede januara 1951. i stambene izgradnje u gradskim naseljima u periodu od popisa do 31. marta 1951. Podaci o stambenom fondu 31. marta 1961. formirani su na bazi popisa poljoprivrednih gazdinstava sprovedenog maja 1960, popisa stanova sprovedenog aprila 1961, u naseljima pretežno gradskog karaktera, i popisa stambene izgradnje na selu sprovedenog u periodu od maja 1960. do aprila 1961. godine.Podaci o stambenom fondu 31.3.1971, 1981 i 1991. prikupljeni su u popisima stanovništva i stanova koji su tada sprovedeni. Poslednjim popisom stanovništva, domaćinstava i stanova (2002) dobijeni su podaci o stambenom fondu na teritoriji centralne Srbije i Vojvodine, sa kaš-njenjem od jedne godine u odnosu na redovnu desetogodišnju dinamiku sprovođenja.

Stambenim fondom obuhvaćeni su stanovi u Republici Srbiji, a čine ga nastanjeni i prazni stanovi namenjeni za stalno stanovanje. U stambeni fond nisu uključeni stanovi koje se koriste povremeno za odmor i rekreaciju i za vreme sezonskih radova u poljoprivredi, zatim nastanjene poslovne prostorije, prostorije nastanjene iz nužde, kolektivni stanovi, kao i radničke barake privremenog karaktera.

Popisom stanova u gradskim naseljima 1949/50. godine obuhvaćeno je 346 gradskih naselja. Popisom iz 1961. i 71. godine u gradskim naseljima obuhvaćena su uža gradska područja koja su često sastavljena iz više naselja. U popisima 1981. i 91. godine primenjen je tzv. pravni kriterijum klasifikacije naselja prema tipu, kojim su gradska naselja utvrđivana na osnovu odluka nadležnih službi skupština opština. Na ovaj način u popisu 1981. određeno je 200, a u popisu 1991. godine 230 gradskih naselja. U popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2002. na teritoriji Republike Srbije određena su 204 gradska naselja. U popisima stanova u naseljima pretežno gradskog karaktera sprovedenih 1949/50. i 1961. godine, kao i u popisima 1971, 81, 91. i 2002. godine, primenjena je ista definicija stana:

1. Stanom je smatrana svaka građevinski povezana celina namenjena za stanovanje, koja se sastoji od jedne ili više soba, s odgovarajućim pomoćnim prostorijama (kuhinja, ostava, predsoblje, kupatilo, nužnik i sl.) ili bez pomoćnih prostorija, i ima jedan ili više posebnih ulaza. Stan koji su u vreme popisa koristila dva ili više domaćinstava, a koji nije bio građevinski prepravljen (adaptiran) u dva ili više posebnih stanova, popisan je kao jedan stan.

2. Popis stanovništva, domaćinstava, stanova i poljoprivrednih gazdinstava 1991. nije u potpunosti sproveden na Kosovu i Metohiji, u opštinama Bujanovac i Preševo, pa je za ova područja urađena procena. Pri izradi ovih procena korišćeni su podaci popisa 1981. i podaci godišnjih statističkih istraživanja o izgrađenim i porušenim stanovima na tim područjima.

3. Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2002. sproveden je na teritoriji centralne Srbije i Vojvodine (pogledati tabelu dole).