Međunarodna godina šuma

Godina 2011. proglašena je Međunarodnom godinom šuma od strane Ujedinjenih nacija s ciljem podizanja svesti i jačanja održivog upravljanja šumama kao i očuvanja održivog razvoja svih tipova šuma za dobrobit svim sadašnjim i budućim generacijama.

Šume su sastavni deo globalnog održivog razvoja. Prema procenama Svetske banke, egzistencija preko 1,6 milijardi stanovnika na planeti direktno ili indirektno zavisi od šuma. Proizvodi drvne industrije su važan izvor ekonomskog jačanja i zapošljavanja i učestvuju sa oko 270 milijardi dolara u svetskoj trgovini. Organizacija za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (FAO - United Nations Food and Agriculture Organization) procenjuje da svake godine nestane površina od 130.000 km2 usled seče šuma. Seča šuma zarad većih obradivih površina, drvne građe, kao i stvaranje ljudskih naselja na teritoriji šuma, glavni su razlozi za toliko veliki gubitak šumskih oblasti.

Prema podacima Svetske banke, seča šuma stvara do 20% globalne emisije štetnih gasova koji doprinose globalnom zagrevanju. Organizacija za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (FAO) procenjuje da je u šumama i šumskom tlu uskladišteno više od bilion tona ugljenika, dva puta veća količina od one koja se nalazi u atmosferi.

Svetska banka procenjuje da šume pružaju stanište za oko dve trećine svih vrsta na Zemlji i da deforestacija tropskih prašuma može dovesti do gubitka i do 100 vrsta dnevno.

Prema podacima Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN - International Union for the Conservation of Nature) i Globalnog partnerstva za restauraciju šumskih površina (Global Partnership on Forest Landscape Restoration), širom planete postoji više od milijardu hektara uništenih šuma koje se mogu obnoviti.

Šume štite naše slivove i čuvaju naše tlo. One pomažu u borbi protiv klimatskih promena, apsorbuju i skladište ogromne količine ugljenika, obezbeđuju hranu, građevinski materijal i lekove i predstavljaju dom za 80% svetskog biodiverziteta.

Projekat Šume 2011, sa osnovnom porukom Šume za ljude, ima za cilj da poveća svest javnosti o ključnoj ulozi koju imaju šume u izgradnji zelenije i održivije budućnosti. Tokom čitave godine održavaće se događaji koji imaju za cilj pokretanje niza aktivnosti i podsticanje učešća javnosti u aktivnostima vezanim za šume, na svim nivoima.

Zvanični početak obeležavanja Godine šuma održan je u januaru, u sedištu Ujedinjenih nacija u Njujorku, tokom godišnjeg sastanka Foruma o šumama Ujedinjenih nacija (UNFF) koji predvodi projekat Šume 2011.

IUCN je bila glavni igrač očuvanja šuma mnogo godina unazad. Ona će nastaviti svoj rad u podsticanju vlada, privatnog sektora i zajednica koje zavise od šuma, da preduzmu konkretne akcije koje će pomoći u postizanju održivog upravljanja šumama za dobrobit sadašnjih i budućih generacija.

Gubitak šuma opada dok Ujedinjene nacije označavaju Međunarodnu godinu šuma

Šume su ključni element u procesu kretanja ka zelenijoj ekonomiji, izjavila je grupa zvaničnika Ujedinjenih nacija povodom zvaničnog proglašenja Međunarodne godine šuma sa ciljem da se skrene pažnja na globalni značaj šuma.

»Fizičko, ekonomsko i duhovno zdravlje svakog od nas, svakog od sedam milijardi ljudi na Zemlji, povezano je sa zdravljem naših šumskih ekosistema«, izjavio je Jan Mekalpin (Jan McAlpine), direktor UN-ovog Foruma o šumama.

»Šume su, takođe, kamen temeljac naših ekonomija, čija je prava vrednost suviše često zanemarena u nacionalnim proračunima profita i gubitaka«, dodao je Ahim Štajner (Achim Steiner), izvršni direktor UN-ovog Programa za zaštitu životne sredine.

Kako bi obeležili početak Međunarodne godine šuma, UN-ova Organizacija za hranu i poljoprivredu (FAO) izdala je dvogodišnji izveštaj pod nazivom Stanje svetskih šuma (SOFO - The State of the World's forests) u kojem se procenjuje status globalnih šumskih resursa.

Izveštaj sadrži informacije o kretanjima u upravljanju šumskim resursima, proizvodnji drvnih proizvoda, kao i podatke o pošumljenosti. U izveštaju se ističe da se u šumarskom sektoru radi na smanjenju uticaja na okruženje boljim upravljanjem resursima i povećanjem energetske efikasnosti u proizvodnji drvnih proizvoda.

Međunarodna godina šuma nastupa u, moglo bi se reći, prelaznom momentu za svetske šume. Brzina krčenja šuma polako opada, a sve više političara i uticajnih pojedinaca i grupa pokazuje interes za očuvanje šuma kao strategiju za smanjenje klimatskih promena. Neke vlade su donele zakone kojima se zabranjuje trgovina sirovinama dobijenim ilegalnom sečom šuma, dok se preprodavci i maloprodajni trgovci sve više interesuju za poreklo drvnih proizvoda.

Ali rizici su i dalje prisutni. Povećanja potražnja za hranom i gorivom preti preostalim pošumljenim površinama dok klimatske promene povećavaju ranjivost šuma na suše, požare i širenje bolesti. Loše planiranje, nedovoljno nadgledanje i snažni interesi u šumarskom sektoru rešeni da zadrže status kvo mogli bi podriti napore za očuvanje šuma.

Svetske šume

Prema podacima Organizacije za hranu i poljoprivredu (FAO) iznetim prošle godine, šume trenutno pokrivaju 32 procenta svetske površine (izuzimajući vodene površine), ili približno 4 milijarde hektara.

Podaci FAO pokazuju da je stopa krčenja šuma u 121 tropskoj državi iznosila prosečno 9,34 miliona hektara godišnje u periodu između 2000. i 2010. godine, dok je tokom perioda od 1990. do 2000. godine bila 11,33 miliona hektara godišnje.

Pad je izraženiji od 2005. godine zahvaljujući drastičnoj redukciji krčenja šuma u brazilskom Amazonu, koje je dostiglo vrhunac 2004. godine sa 27.772 kvadratnih kilometara, dok za 2010. godinu ono iznosi manje od 8.000 kvadratnih kilometara. Ukupno smanjenje krčenja u Brazilu od 2005. godine, koje je palo sa 3,2 miliona hektara godišnje u periodu od 2000. do 2005. godine na 2,5 miliona hektara godišnje od 2005. do 2010. godine, više nego nadomešćuje povećanje u krčenju šuma u drugim značajnim šumarskim državama tokom istog perioda uključujući Indoneziju (povećanje od 107 procenata), Peru (94 procenta) i Madagaskar (36 procenata).

FAO procenjuje da je globalno uništavanje šuma opalo sa 16 miliona hektara godišnje tokom devedesetih godina na 13 miliona hektara godišnje u protekloj deceniji. Ukoliko se uzme u obzir i pošumljavanje, nivo uništavanja šuma je opao sa 8,3 miliona hektara godišnje na 5,2 miliona hektara, što je površina približne veličine kao Kostarika.

Primarne šume, najgušće i biološki najraznovrsnije vrste šuma, beleže pad od više od 40 miliona hektara tokom prethodne decenije, uglavnom kao posledicu krčenja bez obnavljanja.

Održivo upravljanje šumama

Održivo upravljanje šumama predstavlja upravljanje šumskim resursima u skladu sa principima održivog razvoja. Održivo upravljanje šumama sadrži veoma široke socijalne, ekonomske i ekološke ciljeve. Niz šumarskih institucija danas primenjuje različite oblike održivog upravljanja šumama a dostupan je i širok opseg metoda i alata koji su se u prošlosti pokazali uspešnima. Principi upravljanja šumama, usvojeni na Konferenciji Ujedinjenih nacija o životnoj sredini i razvoju (UNCED) u Rio de Žaneiru 1992. godine, opisuju međunarodno poimanje održivog upravljanja šumama u to vreme.

U međuvremenu je razvijen veći broj kriterijuma i pokazatelja kojim se procenjuje efikasnost održivog upravljanja šumama kako na državnom tako i na nivou jedinice upravljanja. Godine 2007, Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je pravno neobavezujući dokument o svim vrstama šuma. To je prvi dokument takve vrste i on odražava snažnu posvećenost međunarodne zajednice promociji i sprovođenju održivog upravljanja šumama kroz nov pristup koji okuplja sve zainteresovane strane.

Definicija

Definicija održivog upravljanja šumama je razvijena na Ministarskoj konferenciji o zaštiti šuma u Evropi (MCPFE), i usvojena je od strane Organizacije za hranu i poljoprivredu (FAO). Ona definiše održivo upravljanje šumama kao:

Upravljanje i korišćenje šuma i šumskog zemljišta na način, i po stopi, koja održava njihov biodiverzitet, produktivnost, regenerativnu sposobnost, vitalnost i njihov potencijal da ispuni, sada i u budućnosti, relevantne ekološke, ekonomske i socijalne funkcije na lokalnom, nacionalnom i globalnom nivou, i da ne nanosi štetu drugim ekosistemima.

Jednostavnije rečeno, koncept se može opisati kao postizanje ravnoteže - ravnoteže između povećanja potraženje društva za šumskim proizvodima i očuvanja zdravlja šuma. Ravnoteža je ključna za očuvanje šuma kao i za razvoj zajednica koje od njih zavise.

Za šumarske menadžere održivo upravljanje određenim šumskim dobrom znači određivanje, na opipljiv način, kako ga koristiti danas a da se za budućnost obezbedi slična korist, zdravlje i produktivnost. Šumarski menadžeri moraju da procene i integrišu širok spektar ponekad suprotstavljenih faktora - komercijalne i nekomercijalne vrednosti, životnu sredinu, potrebe zajednice pa čak i globalni uticaj. U većini slučajeva šumarski menadžeri razvijaju planove u dogovoru sa građanima, preduzećima, organizacijama i drugim zainteresovanim stranama u i oko šumskog dobra kojim se upravlja.

Ocenjivanje drveta: Kako se proizvodi od drveta uklapaju u zelenu gradnju

Izbor drveta kao zelenog materijala je intuitivan. Ne samo da raste prirodno, već je obnovljivo i u potpunosti se reciklira. Drvo je efikasan izolator i pri njegovoj proizvodnji koristi se mnogo manje energije nego pri proizvodnji betona ili čelika. Takođe, može da neutralizuje klimatske promene, pošto drveće konzumira ugljen-dioksid dok raste, a proizvodi od drveta čuvaju ugljen-dioksid vekovima. Prirodna lepota i toplota drveta ima pozitivan efekat u bilo kojoj primeni i pokazalo se da utiče na bolju produktivnost u školama, preduzećima, kao i boljem oporavku pacijenata u bolnicama.

Drvo je dobro

Drvo je pristupačan, obnovljiv prirodni resurs koga ima u izobilju, i kada se dobavlja iz dobro organizovanih šuma može biti neškodljiv za okruženje. Za proizvodnju drveta koristi se mnogo manje energije nego za proizvodnju betona ili čelika. Urođene karakteristike drveta uključuju njegovu termalnu efikasnost, vodonepropustljivost, strukturalni integritet i kvalitet obrade. Čisti otpad od drveta može se lako reciklirati. Na ovo treba dodati činjenicu da drvo može ponuditi restauraciju prirodnih habitata i eko-sistema, pružiti podršku lokalnim ekonomijama i dati doprinos u izgradnji ugljenično neutralnih/pozitivnih zgrada.

Drvo je poznato po svojoj sposobnosti da čuva ugljenik, što mu daje prednost u odnosu na ostale materijale i njihove energetski intenzivne proizvodne procese. Proizvodnja građevinskih materijala kao što je čelik, cement i staklo zahteva temperature do 1.900°C. Nasuprot tome, šume sa njihovim zdravim ekosistemima su prirodni eliminatori ugljen-dioksida (CO₂) iz atmosfere. U procesu fotosinteze, svaki deo drveta - stablo, grane, lišće i korenje – čuva ugljenik u formi šećera, oslobađajući kiseonik u atmosferu. Dok drveće koje uvene i istrune u šumi oslobađa ugljen-dioksid nazad u atmosferu, nijedan atom ugljenika se ne ispušta u proizvodnji i celokupnom životnom ciklusu drvenih proizvoda. Drvo koje završi kao drveni proizvod za građevinsku industriju ustvari čuva ugljenik tokom celokupnog života zgrade. Na kraju svog strukturalnog korišćenja, može biti demontirano, rekonstruisano ili se koristiti kao energetski izvor umesto fosilnih goriva.

Linkovi:

• FSC standard - međunarodna sertifikacija za drvo iz održivih šuma - link