Urbani džepovi

Državni funkcioner drži predavanje o strategiji države o održivom razvoju na jednom fakultetu. Poziva studente da i oni daju doprinos svojim projektima. Grupa studentkinja odlučuje da napiše projekat koji ne samo da se oslanja na održivi razvoj, doprinosi boljitku zajednice, već i promoviše njihovu struku koja je marginalizovana čak i u nekim stručnim krugovima u zemlji.

Projekat je prihvaćen i kabinet funkcionera daje svoju preporuku. Svim opštinama glavnog grada šalje se projekat kao predlog saradnje. Prva ga prihvata opština koja čini geografski centar grada. Anketiraju se građani, biraju se lokacije…

Prva lokacija je izabrana i počinje se sa radom. Na projektu sarađuju: mladi stručnjaci sa fakulteta, opština koja ga finansira, stanovnici mesne zajednice svojim angažovanjem na projektu koji će poboljšati kvalitet njihovog života, organizacije koje prepoznaju projekat kao nešto vredno podrške…

Rezultat: opština dobija svoj prvi urbani džep - gradski prostor malih dimenzija sa velikom upotrebnom, socijalnom i ekološkom vrednošću.

Ako priču niste prepoznali ni nakon spominjanja termina koji je već ušao u širu upotrebu, velika je verovatnoća da ćete pomisliti da vam prenosimo još jednu „zelenu priču“ sa Zapada. Tako zvuči, ali, na sreću, ovo je priča o uspehu mladih ljudi iz Srbije koji su doneli pozitivnu promenu, ne u inostranstvu, nego u svojoj zemlji.

Ova priča je, zaista, sasvim zelena. Ne samo da se radi o projektu koji je održiv, već su njegovi tvorci mladi stručnjaci sa Šumarskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.

Mogli ste da pročitate vesti o nagradama koje su u svetu osvajali studenti sa ovog fakulteta. Radovi njihovih stručnjaka, u Srbiji koja se umiva za Evropsku uniju, dolaze do izražaja na raznim manifestacijama, konferencijama, tribinama… Nalaze svoje mesto u planiranju neke daleke budućnosti, kada se stvore uslovi… U teoriji cenjeni, u praksi – u najboljem slučaju, cene ih kao nekog „ko zna sa cvećem“.

Sivi okvir priče

U praksi, umesto da uradimo što više možemo na očuvanju i unapređenju našeg neposrednog životnog okruženja, mi se okrećemo rešenjima koje je razvijeni svet počeo da napušta kao loša još pre nekoliko decenija. Investitori reklamiraju okruženje objekata i naselja koje grade naglašavanjem blizine tržnog centra i velikog parkinga. Neosporno je da su to pogodnosti za svakog čoveka u urbanom društvu, ali šta je sa zelenilom, sa onim tako bitnim delom našeg okruženja koje traži tako malo, a za uzvrat nam daje tako mnogo? Sistematski ga uništavamo i ne razmišljajući o tome da se vraćamo priči o nekadašnjim blokovima gde je na nekoliko hiljada stanovnika bilo po jedno kržljavo drvo kome se klanjalo kao božanstvu – toliko je neobično bilo u svem tom betonu. I pošto su nas u našoj gluposti, kao sreća u nesreći, zaustavile vesele devedesete, mi se nakon njih vraćamo na stari put: uništavamo ono što je naša prednost – lepu, zelenu Srbiju.

I zbog toga što misle da je isplativije, zbog toga što malobrojni kupci nisu naučeni da razmišljaju o svom okruženju kao o nečemu što je deo njihove svakodnevice i čiji izgled utiče na krajnju vrednost njihove nekretnine, investitori i ne konsultuju pejzažne arhitekte. Zašto bi?

Urbani džepovi: ideja i realizacija prvog projekta

Daliborka Stojaković, Jelena Radojković, Jovana Kovačević, Lena Madžarević, Mirjana Jovanović, Nada Jadžić i Vesna Gvozdenov, odlučile su da iskoriste mogućnost koja im se ukazala i da učine ono što mogu za svoju zemlju i svoju struku. Godine 2008, u vreme kad je ministar Božidar Đelić držao predavanje na temu Nacionalne strategije održivog razvoja na Šumarskom fakultetu, one su bile studentkinje koje su, uz svesrdnu pomoć svojih profesora Andreje Tutundžića, Nevene Vasiljević i Dragana Vujičića, napisale projekat kao odgovor na poziv ministra da studenti daju svoj doprinos Strategiji.

Njihov projekat bavi se malim, najčešće zapuštenim prostorima unutar naselja. Ti prostori koji su oduvek bili, ili su vremenom postali, delovi grada pored kojih se samo silom prilika prolazi i gde se ne zadržava, prostori koji predstavljaju ruglo naselja i celog grada, imaju veliki potencijal ako im se posveti malo pažnje i ulože čak i minimalna sredstva. A dobrobit za zajednicu je velika jer upravo ti zapušteni prostori ispred naših domova jesu ono što čini našu svakodnevicu. Da li će ona biti lepa ili ružna, zavisi dosta od nas samih.

Projekat je nazvan Urbani džepovi Beograda. Kabinet ministra Đelića ga je prihvatio i dao preporuku. Poslat je beogradskim opštinama, a prvi projekat je urađen na opštini Vračar.

Ideja projekata jeste da se stanovništvo što više uključi u celu priču. Pošto opština da par predloga lokacija koje odgovaraju svojom veličinom i brojem stanovništva koje bi ih koristilo, vrše se ankete u izabranim naseljima. Na osnovu odgovora ispitanika – njihove zainteresovanosti i spremnosti da podrže ovaj projekat, bira se jedna od ponuđenih lokacija.

Nakon toga, pristupa se izradi projekata. To je deo koji su na sebe preuzeli mladi stručnjaci pejzažne arhitekture i hortikulture Šumarskog fakulteta.

Projekat mogu da finansiraju opštine, grupe građana, kompanije i organizacije ili pojedinci. Takođe, finansiranje može biti u obliku javno-privatnog partnerstva – model koji se sve više upotrebljava u razvijenim zemljama jer se pokazao kao izuzetno uspešan. Ovako zamišljen sistem finansiranja predstavlja još jedan korak napred koji je ovaj projekat ponudio Srbiji.

U slučaju prvog projekta, urbanog džepa na Vračaru, on je finansiran sredstvima opštine. Stanovništvo je aktivno učestvovalo u izvođenju projekata koji se odužio zbog naše stare boljke – administracije.

Postojeće stanje		Izvedeno stanje

Decembra 2010. godine, mnogi mediji izveštavali su o realizaciji ovog projekta, na uglu Nebojšine i Braničevske ulice, čije su autorke Daliborka Stojaković i Lena Madžarević. Realizacijom ovog projekta, ideja ovih devojaka dobila je potvrdu u stvarnosti. Potrebno je tako malo, da bi se napravilo nešto tako vredno.

Zelena budućnost blizu nas

Pošto je jedan od osnovnih ciljeva ovog projekta i što veće uključivanje stanovništva kako bi se ono edukovalo o značaju njihovog neposrednog životnog okruženja i mogućnostima koje ono pruža, po realizaciji svakog projekta, pa i ovog prvog, planirano je da se prati kako stanovnici održavaju i koriste svoj urbani džep.

Za opštinu Vračar su, pored ovog realizovanog, urađena još dva projekta: za prostor u Baba Višnjinoj ulici i prostor između Makenzijeve ulice, Mutapove i ulice Ivana Đaje. Projekat Urbani džepovi Beograda dobio je inicijalnu podršku gradskog Sekretarijata za zaštitu životne sredine. Beogradski festival cveća - BLUM i Udruženje pejzažnih arhitekata Srbije ukazali su poverenje ovom projektu.

Planirano je da, tokom 2011. godine, svaka od beogradskih opština dobije po jedan urbani džep. Bez obzira na skoro sigurne poteškoće koje kod nas prate svaki novi projekat koji se ne uklapa u standardne poslove opštinske administracije, ovi projekti imaju sve izglede za uspeh.

Autorkama projekta pridružile su se kolege: Ana Matović, Marko Ivošević, Marko Nikolajević, Miloš Milanović, Miloš Stanojević, Nataša Petrović, Nikola Nikolić i Semka Đurić. Zajedničkim radom oni čine sve što mogu ne samo da ispune svoj ovogodišnji plan o rasprostiranju lepih i funkcionalnih urbanih džepova po teritoriji glavnog grada, već i da, pristupom poslu i profesionalnošću, zaraznom verom u ono što rade, dopru do što većeg broja svojih sugrađana. Da prošire ideju o lepoti življenja u sredini koja vodi računa o svojim zajedničkim, javnim prostorima.

Ono što su do sad uradili daje nadu da će uspeti. Anketirani Beograđani pozitivno reaguju. Doprinose svojim idejama.

Javljaju se i prvi sponzori (pojedinci, grupe građana, preduzeća i organizacije…) kojima se dopala mogućnost da pomognu u ulepšavanju svoje životne sredine.

U odabiru mesta koja će postati novi, funkcionalni urbani džepovi, značajan faktor jeste iskazana spremnost okolnog stanovništva da u njegovoj realizaciji učestvuje. To učešće ne mora biti materijalno. Ono se može ogledati u želji da se što više pomogne kako bi urbani džep u njihovom komšiluku nastao i kasnije opstao, prelivajući se, možda, i na susedne zapuštene prostore.

Termin urbani džepovi ušao je u široku upotrebu tako da se koristi i za produkte delatnosti koji nisu u neposrednoj vezi sa ovim timom pejzažnih arhitekata i njihovim projektima. Njima to ne smeta. I to je jedan oblik njihovog uspeha. Idu dalje. Korak po korak. Sigurno ka cilju. Nakon zelenijeg Belog grada, druge opštine, drugi gradovi...