Spušteni plafoni - funkcija, mogućnosti, osnovni tipovi i principi projektovanja

Spušteni plafoni su veoma popularno rešenje za stambene i poslovne enterijere. Odlikuju ih relativna jednostavnost ugradnje, povoljna cena (u odnosu na rekonstrukciju tavanice), široke estetske mogućnosti i funkcionalnost.

Spušteni plafoni mogu se izrađivati od nekoliko vrsta materijala ili proizvoda, zavisno od želja i budžeta investicije.

Sadržaj 

U svetu postoji nekoliko poznatih kompanija koje veliki deo svog proizvodnog programa zasnivaju upravo na izradi rešenja za spuštene plafone.

Napomena: niže u tekstu možete pronaći link ka tekstu sa savetima za ugradnju jeftinijeg plafona po principu „uradi sam“.

Prednosti spuštenih plafona

Jednostavnost ugradnje - zahvaljujući primeni potkonstrukcije koja se tačkasto (na pojedinim mestima) kači na tavanicu, vešt majstor je za veoma kratko vreme može postaviti veoma precizno, a uz pomoć rešenja proizvođača plafon će uz mala podešavanja lako postati savršeno horizontalan.

Povoljna cena - naročito onda kada se spušteni plafon koristi kao „maska“ za tavanicu, na primer završna obrada kod uređenja, i to bez posebnih ulaganja u rekonstrukciju same podloge (tavanice ili krova):

• sitnorebrastih armiranobetonskih tavanica kod stare monolitne gradnje (salonski stanovi, stare kuće)
• plafona od blata/maltera i trske
• karatavana (tavanice sa drvenim gredama umesto betona)
• potkrovnog prostora...

slika 2 - sistemi sa ramovima i pločama, sa vidljivom rešetkom (levo)
slika 3 - liveni fazonirani paneli - mogućnosti oblika i materijala praktično su neograničene (desno)

Estetske mogućnosti - brzina i cena same izgradnje zahteva jednostavan pristup rešavanju konstrukcije, a spušteni plafon je jedno od rešenja koje ravne betonske tavanice može da pretvori u bilo koju formu.

Nerazdvojiv deo estetike spuštenih plafona svakako je i igra sa osvetljenjem (veštačkim i prirodnim), kao i njihova uloga u sakrivanju instalacija: oni će sakriti kablove za osvetljenje ili ozvučenje, ventilacione kanale, KGH sisteme, bojler u kupatilu...

Doprinos komforu i funkciji prostora - pored svega navedenog tu je i primena spuštenih plafona za bolje projektovanje osvetljenja, prenos prirodnog svetla dublje u prostoriju, uloga kod izrade enterijera čija funkcionalnost pre svega zavisi od akustike: koncertne i bioskopske dvorane, ali takođe i škole, bolnice, amfiteatri, itd. (slika 7).

Protivpožarne karakteristike - Protivpožarnost je veoma važna tema u građevinarstvu te spušteni plafoni moraju imati sve potrebne sertifikate o klasi gorivosti.

Popravke i rekonstrukcija enterijera - Spušteni plafon lako se postavlja ali i skida, što je velika prednost kod popravki, rekonstrukcije ili čišćenja instalacija, kao i prilikom zamene oštećenih delova plafona ili kompletnog plafona.

Potkonstrukcija može biti zadržana a možemo promeniti samo sam plafon (na primer kod prenamene neke prostorije) u skladu sa novim zahtevima bezbednosti, tehničkih karakteristika ploča ili modernizacije enterijera u estetskom smislu.

Spušteni plafoni sastoje se od dva osnovna dela:

• potkonstrukcija
• plafon - obloga spuštenih plafona.

slika 4 - spušteni plafon utiče na količinu prirodnog osvetljenja i zahtevima za potrošnju električne energije (levo)
slika 5 - varijanta "spuštenog plafona" sa naboranom tkaninom koji često srećemo u enterijerima i kod nas (desno)

Potkonstrukcija za spuštene plafone

Metalna potkonstrukcija za spuštene plafone, isto kao i sami plafoni ovog tipa, prodaje se uglavnom kao gotov proizvod. Izrađena je najčešće od aluminijuma, sa ankerima od čelika, a rešenja kačenja šina ili držača za plafonske table uglavnom su patentirana i razlikuju se od proizvođača do proizvođača.

Ovaj tip potkonstrukcije skoro obavezno se primenjuje kod izrade spuštenih plafona u javnim i poslovnim zgrada, ali i stambenim enterijerima.

Ipak, za izradu manjih plafona možete smanjiti cenu investicije tako što ćete metalnu konstrukciju zameniti drvenom, a umesto specijalnih tabli za spuštene plafone koristiti gips-kartonske ploče (iste su za zidove i za plafone, a koriste se i u luksuznijim enterijerima). Više o ovome na linku na kraju teksta - Spušteni plafon od gips-kartonskih ploča po principu uradi-sam sa drvenom potkonstrukcijom.

Obloge spuštenih plafona - sistemi i materijali za spuštene plafone

Za oblaganje spuštenih plafona koristi se nekoliko različitih materijala i tipova proizvoda. Zavisno od vrste, veličine i namene vrsta spuštenog plafona treba da bude određena od prostorije do prostorije. U nekim prostorijama ima više vlage: kuhinje, kupatila, prostori sa većim brojem ljudi (klubovi, sale, itd); u nekim prostorijama treba spuštenim plafonom uticati na raspored prirodnog osvetljenja, u nekima na akustiku...

slika 6 - sistemi sa otvorenom rešetkom (levo)
slika 7 - spušteni plafoni sa akustičkom ulogom (desno)

Zavisno od potreba određuje se i vrsta spuštenog plafona. Kod manjih radova dovoljno je izabrati neki od osnovnih tipova iz ponude na tržištu - na svakom stovarištu ili sajtu proizvođača (online katalog ili tehničke karakteristike proizvoda) trebalo bi da vam predoče osobine različitih ploča i predlože odgovarajuća rešenja za vaše potrebe.

Postoji nekoliko različitih sistema spuštenih plafona kod kojih se primenjuju različiti materijali (podela preuzeta sa portala Gradjevinarstvo.rs):

• sistemi sa ramovima i pločama, sa vidljivom rešetkom (slika 2) - rasterna podela plafona prema dimenzijama tipskih elemenata (ploča) koji se postavljaju između njih (vrsta ploča zavisi od potreba prostora)
• sistemi sa ramovima i pločama, sa nevidljivom rešetkom - dimenzije ploča su uglavnom kvadratnih dimenzija  40x40, 60x60, itd.
• sistemi sa linearnim trakama (slika 9) - na primer aluminijumskim ili PVC profilima (lamperijom) širine oko 10cm koji se koriste za spuštene plafone u kupatilima i kuhinjama za sakrivanje instalacija i/ili bojlera (trake se lako ručno postavljaju i ukljanjaju prilikom popravki ili rekonstrukcije instalacija iznad njih), takođe ovaj oblik mogu imati i spušteni plafoni od letvi
• sistemi sa otvorenom rešetkom (slika 6) - metalni ili plastični polutransparentni spušteni plafoni, ali i rešetke od drvenih profila kakve se često mogu videti i na našim objektima
• bešavni sistemi (slika 1, sasvim na vrhu teksta) - na primer spušteni plafoni od gips-kartonskih ploča čije se spojnice zaptivaju bandaž trakom i glet masom, pa ceo plafon, ili pojedini njegovi delovi, čine naizlged monolitne površine (površine su ravne, ali njihove ivice mogu biti zakrivljene, kružne, prave, kose...)
• liveni fazonirani paneli (slika 8) - izrađuju se kao tipski ili specijalno dizajnirani paneli od polimera, gipsa ili aluminijuma za prostore u kojima se želi postići posebno efektan izgled plafona, mogu biti transparentni i koristiti kao površine za disperziju veštačkog osvetljenja iza njih
• sistemi sa nategnutim tekstilom (slika 11) - treba voditi računa o vrsti prostora i kvalitetu tekstila (na primer fiberglas) kako bi se održao kvalitet vazduha u prostoriji i otklonila potreba za čestim čišćenjem; poslednjih godina i kod nas se dosta koristi varijanta "spuštenih plafona" sa naboranim tekstilom (slika 5)...

Dodatne aplikacije za spuštene plafone

Spušteni plafon kompletan je tek kada su završene i sve dodatne aplikacije i konačna obrada: boja, tapete, profili, osvetljenje, rešetke za KGH sisteme, specijalni premazi, posebne aplikacije...

Završna obrada površina spuštenih plafona - Gotovi tipski elementi za spuštene plafone uglavnom uključuju i boju i završnu obradu, na primer perforirane ili ravne površine (zavisno od akustičkih i estetskih zahteva). Sa druge strane, na primer kod bešavnih sistema, završna obrada plafona radi se u skladu sa završnom obradom zidova: postavljanje tapeta, molerski radovi...

Profili i lajsne za spuštene plafone isti su ili slični onima koji se koriste za zidove, ili su određeni samim primenjenim sistemom spuštenog plafona (na primer sistemi sa rešetkom i pločama sa vidljivom rešetkom). Kod bešavnih sistema za spuštene plafone koriste se i gipsani ili profili od ekspandiranog epolistirola - EPS-a (stiropor - brand-name kompanije BASF).

Takođe, profili za spuštene plafone mogu biti i od plastičnih masa ili metala: mesing, inox, aluminijum...

slika 8 - spušteni plafon sa perforiranim elementima (levo)
slika 9 - spušteni plafon sa linearnim trakama (desno)

KGH sistemi u spuštenim plafonima - KGH sistemi u velikoj meri određuju, ne samo konačni izgled spuštenog plafona već i njegovu završnu obradu. Položaj instalacija za grejanje, hlađenje i klimatizaciju, raspored i izgled rešetki za ulaz/izlaz svežeg vazduha, grejnih tela i sl. u određenoj meri uticaće na konačnu estetiku detalja plafona.

Međutim, već pri samom projektovanju enterijera treba voditi računa da spušteni plafon može uticati (pozitivno ili negativno) na efikasnost KGH sistema. Plafon će uticati na prirodnu cirkulaciju vazduha pa njegovim ubrzanjem može smanjiti opterećenje na uređaje (na primer na ventilatore u KGH sistemu), odnosno, remećenjem cirkulacije vazduha u prostoriji može uticati na njihov intezivniji rad, a time i potrošnju energije.

Dodatno, uticajem spuštenog plafona na intezitet i spektar osvetljenja u prostoriji smanjuje se i povećava potreba za veštačkim osvetljenjem, a samim ti i na potrošnju energije, kao i na komfor uopšte.

Specijalni premazi i završna obrada plafona mogu uticati na refleksiju svetla, spektar i jačinu osvetljenosti prostorije, statički elektricitet i kvalitet vazduha u prostoriji...

Posebne aplikacije kod spuštenih plafona o kojima treba voditi računa prilikom dizajna i izvođenja jesu dodatne površine za pojačanje refleksije prirodnog svetla dublje u prostoriju, različite pomoćne konstrukcije za instalaciju neophodnih uređaja (projektora, reflektora, zvučnika, itd).

slika 10 - kombinacija ploča za spuštene plafone (levo)
slika 11 - spušteni plafon sa nategnutim tekstilom (desno)

Projektovanje spuštenih plafona

Nakon što smo predstavili problematiku koja prati spuštene plafone jasno je da se njihovom projektovanju ne sme prići isključivo sa estetske strane prilikom projektovanja.

Naročitu pažnju dizajner spuštenog plafona treba da obrati na pojedine detalje prostora koji neminovno utiču na konačan izgled plafona: položaj i visina natprozornih i nadvratnih greda (na primer budući položaj garnišni za zavese,, venecijanere i druge zastore ako ih bude), raspored rešetki KGH sistema i pravci KGH cevi, položaj, oblik i dimenzije kanalizacionih i vodovodnih instalacija, rasprostiranje prirodnog osvetljenja i raspored i vrsta veštačkog, akustika prostorije...

Dosta informacija arhitekta može dobiti od proizvođača različitih sistema. Na njihovim sajtovima može preuzeti tehničke karakteristike materijala i sistema, rešenje detalja u CAD programima, ili kataloge sa kompletnom ponudom i podacima o protivpožarnoj klasi materijala, nivou refleksije svetla, specifičnoj težini...

Linkovi:

• Spušteni plafon od gips-kartonskih ploča "uradi-sam" sa drvenom potkonstrukcijom