Podzemni gradovi Kapadokije - malo poznat građevinski fenomen (video)

Središnja oblast Turske, Kapadokija, danas ima svega oko 25.000 stanovnika, ali, sudeći prema arheološkim nalazištima, nekada je ovde živelo daleko više ljudi, i to u naseljima koja podsećaju na scenografije SF filmova.

Naime, Kapadokija u sebi krije malo poznati građevinski i kulturološki fenomen - više stotina podzemnih naselja isklesanih u vulkanskoj steni. 

U blizini današnjeg grada Derinkuju otkriveno je najveće naselje od svih za koje se procenjuje da je prilikom velike opasnosti moglo imati i duplo više stanovnika nego što danas ima cela Kapadokija, tj. celih 50.000

Derinkuju je vekovima svojim imenom naglašavao tajnu koju krije (derinkuyu - tur. duboki izvor). Nalazi se u provinciji Nevšehir, koja, zajedno sa oblasti Kajseri krije preko 200 naselja sa najmanje dva podzemna nivoa. Među njima, oko 40 gradova ima tri ili više ovakvih etaža koji sežu i nekoliko desetina metara u zemlju. Do danas je samo desetina ovih gradova dostupna turistima u potpunosti ili delimično. Najbolji predstavnici su podzemni gradovi Derinkuju i Kajmakli.

Po do sada dostupnim podacima prvi graditelji u mekanoj vulkanskoj steni u Kapadokiji bili su Frigijci, u VIII i VII veku p.n.e, tj. pred kraj svoje države koja je prethodnih pet vekova važila za najsnažniju u Maloj Aziji. Najstariji zapis o podzemnim gradovima u ovoj oblasti potiče iz IV veka p.n.e. i ostavio ga je Ksenofont (oko 430-354. p.n.e).

U Anabazi, svom delu koje opisuje put Kirove vojske od maloazijskog primorja ka unutrašnjosti Azije, Ksenofont piše o ljudima u Anatoliji koji su ukopali svoje domove dovoljno prostrane da prime porodicu, domaće životinje i zalihe hrane.

Vekovima kasnije, u ove gradove su se useljavali hrišćani u III i IV veku, pre nego što je 313. Milanskim ediktom proglašena neutralnost Rimskog carstva po pitanju religija i zaustavljen progon hrišćana. U doba Vizantije znatno su prošireni njihovi kapaciteti usled potrebe da se stanovništvo zaštiti od arapskih plemena koja nadiru od VII veka n.e.

Gradovi su otkriveni tek 1963. godine sasvim slučajno kada je jedan stanovnik današnjeg Derinkujua srušio zid u podrumu svoje kuće i otkrio da se iza zida nalazi još jedna prostorija, pa još jedna, pa još jedna… Tako je otkriven je najveći podzemni grad u Turskoj…

Derinkuju - najveći podzemni grad Kapadokije

Podzemni grad Derinkuju nalazi se na 29km od Nevšehira, na putu ka mestu Nidžde. Za posetioce je otvoren tek od 1969. godine. Grad ima ukupno jedanaest nivoa (koliko je poznato), spušta se na dubinu od 85m (radi poređenja: visina Hrama svetog Save u Beogradu je 82m zajedno sa krstom na vrhu centralne kupole).

Po današnjim procenama mogao je primiti između 20 i 50 hiljada stanovnika. Dok istraživanja još uvek traju za turističke posete otvorena su samo dva nivoa (oko 10% površine), a dublje u grad mogu sići samo arheolozi.

Posebna znamenitost ovog grada je zasvođena prostrana odaja na drugom nivou koja je služila kao bogoslovska škola, a sa strane se nalaze manje prostorije za učenje. Između trećeg i četvrtog sprata su strme stepenice koje vode dalje do crkve sa krstastom osnovom na najnižem nivou.

Snadbevanje grada vodom obezbeđivala je podzemna reka (dubok izvor po kome je grad i dobio ime). Izvlačenje vazduha iz podzemnih nivoa sprovođeno je kroz ukupno 52 vertikalna kanala čija funkcionalnost i danas predstavlja predmet istraživanja inženjera.

Na površini ovi otvori imali su oblik bunara, a poznato je da su Arapi kroz ove otvore pokušavali da zatruju vodu i isteraju stanovništvo na površinu. Mnogi kanali visoki su i po 30m, a najveći ventilacioni kanal visok je 55m, silazi do same podzemne reke i verovatno je bio korišćen i kao bunar za vodu (iz podzemne reke) koja se u mirnodopskim vremenima kroz njega izvlačila na površinu.

Dug boravak, do prestanka opasnosti, omogućavale su i brojne prostorije za smeštaj porodica, skladištenje hrane i staje za domaće životinje. Pored najosnovnijih funkcija grad je stanovnicima pružao i druge pogodnosti: škole, crkve, vinarije i prostorije za ceđenje ulja… Ove prostorije nisu imale samo simboličku vrednost - gabarit podzemne crkve u Derikujuu je dimenzija 20x9m.

Grad može biti zatvoren sa unutrašnje strane pomoću velikih okruglih kamenih vrata. Svega tri strateški važna ulaza brzo su mogli biti zatvoreni u slučaju opasnosti. Sličnim vratima mogao je biti zatvoren i svaki od podzemnih niovoa. Kamena vrata imaju visinu od 1 do 1,5m, debela su između 30 i 50cm i teška od 200 do 500kg (na fotografiji iznad, levo). Otvor na sredini služi za ubacivanje poluge i otvaranje vrata, ali i za osmatranje onoga što je iza vrata.

Sve što je pronađeno u ovim gradovima pripada srednjovekovnom vinzantijskom periodu između V i X veka nove ere. Ovde nije kraj zanimljivostima jer Derinkuju sa susednim sličnim gradom povezuje tunel skoro 8km dug.

Jedan od mnogobrojnih video-klipova sa sajta YouTube (sa muzičkom podlogom):

Linkovi:

• Derinkuyu, Capadokia, zvanični sajt - klikni na link
• Napomena: pretražite fotografije na internetu na pojam Derinkuyu