Sa zadnjeg sedišta rikše u užurbanom delu grada Dake, prestonice Bangladeša, Taimur Islam pokazuje na jednu staru stambenu zgradu koja propada. "Ode još jedna", kaže. "Nikada ne prestaje".
Islam, arhitekta, na čelu je udruženja Urban Study Group - male grupe arhitekata koja je osnovana 2004. godine sa ciljem da spasi kulturno nasleđe Puran Dake (Puran Dhaka), najstarijeg dela grada. Udruženje je dokumentovalo oko 3.000 zgrada koje pripadaju kulturnom nasleđu Puran Dake, od kojih je većina zapuštena i u opasnosti od urušavanja. Sa oko 700.000 stanovnika, ova oblast od 62km2 je jedna od najgušće naseljenih delova ionako tesnog grada.
"Prlajvo je. Neuredno je. Prenaseljeno je", govori Islam o Puran Daki, ali to je deo njenog šarma. Iza svakog ćoška nailazi se na živopisno ofarbane rikše, čajdžinice su svuda, a deca igraju kriket gde god da ugledaju zgodno mesto. Eho poziva na molitvu sa džamija, pozivi prolaznicima prodavaca samoza (vrsta indijskih pitica, prim. prev) da uđu i često besplatno probaju njihovu robu... Sve odjekuje.
|
|
Oglas
|
Kako bi probudio svest o baštini Dake pre nego što ona nestane, Islam nedeljno vodi po dve pešačke ture grupa koje čine iseljenici iz Bangladeša i retki turisti. Treba dati mali prilog od 500 taka (oko 4,5 evra, prim. prev) po osobi. Ture su petkom i subotom, polazi se u 8h ujutro, a traju obično do 11h. Islam vodi ljude kroz zbunjujući lavirint uličica 400 godina stare utvrde, pored hrišćanskog groblja i pored kolonijalnih palata. On u ponudi ima deset različitih tura - svaka pokazuje različite delove Puran Dake i svaka predstavlja fascinantnu tročasovnu istorijsku lekciju iz prošlosti Dake.
|
|
|
Daka je postala mogulska* prestonica Bengala u ranom XVII veku. Tokom tog stoleća grad postaje živa trgovačka metropola. Moguli su gradili karavansaraje, palate i bazare čiji ostaci se i danas mogu videti na ovim pešačkim turama. Trgovina je cvetala u gradu i neki trgovci - od kojih su mnogi bili Indusi ili Jermeni - stekavši veliko bogatstvo, sagradili su velelepne kolonijalne palate pored Buriganga reke. Daka je tada bila jedan od najvećih i najznačajnijih gradova na indijskom potkontinentu.
Međutim, to nije potrajalo. Sa britanskim preuzimanjem Bengala sredinom XVIII veka, počeo je da se smanjuje broj stanovnika i uticaj Dake dok je istovremeno prestonica novog kolonijalnog carstva, Kalkuta, cvetala. Već 1824. godine, anglikanski biskup iz Kalkute, koji je posetio Daku, pisao je o njoj kao gradu "veličanstvenih ruševina".
Nakon otcepljenja, kada se Pakistan, koji je obuhvatao i Bangladeš, odvojio od Indije 1947. godine, većina preostalih induskih trgovaca je otišla, napuštajući svoje domove. Bogata jermenska zajednica, koja je nakada brojila oko 300 porodica, skoro je u potpunosti izumrla ili napustila Daku.
Tokom jedne uobičajene ture, Islam vodi grupu kroz čavkbazar, četristogodišnji zbunjujući lavirint ulica sa tezgama pretrpanim svim i svačim - od elektronike do slatkiša. Nedaleko od bazara nalazi se Barakatra, nekada najviša građevina Dake. Sagrađena u XVII veku sa 22 radnje, služila je i kao konačište za putujuće trgovce.
Danas, ostala je samo još polovina mogulskih zgrada, a trošne palate - čak i javno kupatilo - pretvorene su u stambene zgrade. Još uvek možete da stojite u jednoj, eventualno dve preostale kapije i da zamišljate kako trgovački karavani prolaze.
Iako se stari trgovački domovi raspadaju, Islam vodi posetioce u dvorišta kako bi posetili porodice koje tamo stanuju. Svetle boje sarija blistaju na ukrašenim, zarđalim ogradama. Deca se igraju školica ispred oštećenih kolonada. Jermenska crkva iz XVIII veka i hrišćansko groblje koji datira iz oko 1600. godine - dva mirna utočišta Puran Dake - nude odmor od često vrelog i prašnjavog okruženja. Tura takođe obuhvata i pravljenje pauze u jednoj od malih čajdžinica Puran Dake uz bangladeški slatki čaj.
|
|
|
Ture se često završavaju na Buriganga reci, koju Islam naziva "žilom kucavicom Dake". Na jednoj turi, on vodi grupu na krovove koji gledaju na reku, kako bi videli gust rečni saobraćaj, prenatrpan malim, drvenim čamcima koji prevoze ljude i namirnice.
Islamov cilj da obnovi istorijske zgrade Dake i da privuče turiste biće pravi izazov. Pošto su ljudi migrirali iz seoskih oblasti u grad, stanovništvo Dake je poraslo sa oko 6,5 milona 1990. godine na oko 15 miliona 2010. godine, sa mnogo pridošlica koje stanuju u nehigijenskim, sirotinjskim nasejima (slums). Postoji pritisak da se izgradi i modernizuje gradska preopterećena infrastruktura. Četvrtaste betonske zgrade brzo niču i često su loše izgrađene, a gradske vlasti kažu da bi se više od 20% zgrada srušilo ako bi se desio zemljotres od 7 stepena rihterove skale. Kada se to sve sagleda, očuvanje kulturne baštine grada ne izgleda visoko kotirano na listi prioriteta političara.
Mada je Urban Study Group imala neke značajne uspehe, kao što je sprečavanje rušenja četiri veka starog Šakhari bazara, Islam je pesimista po pitanju budućnosti Puran Dake. Ovim tempom, kaže "sve zgrade će nestati za tri-četiri godine".
*Moguli su muslimanska dinastija koju je na indijskom potkontinentu osnovao početkom XVI veka jedan doseljenik iz Persije koji je bio u srodstvu sa mongolskim vladarima. (prim. prev)
