Potkrovlje koje se preuređuje za stanovanje treba izolovati da bi se toplotni gubici sveli na najmanju meru. Dobra izolacija potkrovlja omogućava da cena grejanja bude niža, kao i udobniji boravak za vreme letnjih vrućina. Najčešća debljina izolacionog materijala iznosi 10cm, a ponekad i do 15cm. Sa spoljne strane izolacionog materijala oblikuje se provetreni vazdušni sloj oko 5cm debljine. Važno je zaptivanje podnih i tavaničnih površina da se ne bi umanjili efekti termoizolacije produvavanjem hladnog vazduha kroz pukotine i spojeve u konstrukciji.
Izolacija potkrovlja (Foto: Depositphotos)
Termoizolacija krova
Postoji više mogućnosti za rešenje detalja slojeva termoizolacije, krovnog pokrivača i unutrašnje obrade. Na sl. 9.1 prikazana je konstrukcija slojeva krova koja se sastoji od žljebljenog crepa preko letava 2,5/5, na rastojanju 33,3cm. Ispod rogova pričvršćena je krovna lepenka kao zaštita termoizolacije od produvavanja i kvašenja u slučaju oštećenja crepova. Između lepenke i crepa vazduh slobodno cirkuliše. S donje strane upravno na pravac rogova, preko krovne lepenke prikucane su gredice 5/10 na rastojanju 50cm. Između njih se smeštaju ploče mineralne vune, debljine 10cm. Preko izolacionih ploča i gredica razastire se i pričvršćuje aluminijumska folija kao barijera pritisku pare. Završna obrada unutrašnjih površina sastoji se od gips-kartonskih ploča, lamperije, iverice i slično.
Sl. 9.1 Termoizolacija sa slojevima zaštite sa unutrašnje strane rogova
Ako su površine opšivene gips-kartonskim pločama, ivericom ili heraklit pločama, spojnice treba obraditi na način opisan u poglavlju o pregradnim zidovima. U protivnom, pojaviće se prskotine na slojevima završne obrade.
Na sl. 9.2 prikazan je detalj toplotne izolacije sa slojem mineralne vune debljine 10 cm između rogova. Sa unutrašnje strane preko rogova i mineralne vune razapeta je aluminijumska folija, koja ima ulogu parne brane za zaštitu izolacionih slojeva.
Na više načina je moguće uraditi završnu obradu unutrašnjih površina. Najčešće se koristi lamperija (kao u ovom slučaju). Klasičan plafon (letve, trska, čok i krečni ili produžni malter) ima prednost, iako se sporije radi po mokrom postupku, u dobrom zaptivanju između zidova i plafona i u još jednom vazdušnom sloju od 2,5cm između izolacije i malterske površine.
Preko rogova sa spoljne strane površina je obložena čamovom daskom, koja služi kao podloga za ter-papir - zaštitu od vetra i eventualnog prokišnjavanja i kvašenja termoizolacije. Između daščane oplate i sloja mineralne vune je vazdušni sloj koji se ventilira od strehe ka slemenu.
Sl. 9.2 Konstrukcija termo i hidroizolacije potkrovlja sa slojevima toplotne zaštite između rogova
Preko ter-papira i daščane oplate prikovane su produžene letve, a preko njih poprečne letve - nosači crepa čije rastojanje zavisi od načina pokrivanja (jednostruko, gusto, duplo ili žljebljeni crep). Na taj način formiran je još jedan sloj vazduha između crepa i daščane oplate. Naizmenični slojevi crepa, vazduha, oplate i termoizolacije i završne unutrašnje obrade su odlična zaštita potkrovnog prostora kako od gubitka toplote, tako i od letnje visoke temperature.
U slučaju potrebe za ojačanje roga, na sl. 9.3 prikazan je detalj na kom su dve daske debljine 2,5-5cm prikovane sa jedne ili sa obe strane oslabljenog roga.
Sl. 9.3 Ojačanje roga jednostrano ili s obe strane
Ako se žele postići efekti sa vidljivijim rogovima, a između njih slojevi termoizolacije, onda se to može ostvariti kao na sl. 9.4. Termoizolacioni slojevi su formirani od heraklit ploča (sa spoljne strane) i stiropora ili mineralne vune sa unutrašnje strane. Heraklit ploča je pričvršćena na letve 2,5/5cm prikovane duž rogova. Stiropor, kao glavni deo termoizolacije, naleže na lamperiju. Lamperija je prikovana na drugu unutrašnju letvu duž rogova. Između lamperije i stiropora je parna brana od alu-folije.
Sl. 9.4 Termoizolacija sa slojevima između vidljivih rogova
Između rogova, a ispod letvi, razapeta je ter-hartija kao zaštita od eventualnog prokišnjavanja u vazdušni prostor između heraklita i crepa. Fuga koja se javlja između lamperije i vidljivih rogova pokriva se ugaonom lajsnom. Vazdušni prostor između termoizolacije i ter-papira provetrava se strujanjem od streha ka slemenu. Ovo strujanje osigurava suvu termoizolaciju i odstranjuje deo toplote koji se leti javlja usled pregrejavanja crepa.
Bočni zidovi u potkrovlju
Delovi površina potkrovlja čije je rastojanje od poda do krovne ravni ispod 1 m visine nepodesni su za korišćenje. Prostor iznad tih površina odvaja se od ostalog dela potkrovlja bočnim pregradnim zidovima, Različite su mogućnosti za izradu ovih zidića, a za koju ćemo se opredeliti zavisi između ostalog i od materijala kojim raspolažemo i od toga imamo li nameru da odvojeni prostor ipak za nešto koristimo.
Slika 9.5 pokazuje da se bočni zidić može formirati kao produžetak plafonske konstrukcije izrađene na klasičan način od letava, trske, čok-maltera i sloja krečnog maltera. Ovaj sistem je nošen roštiljem od gredica 5/5 cm pričvršćenim za rogove i venčanice. Horizontalne letve preko roštilja gredica nosači su za jednoslojnu trsku kao podlogu za malter kao krajnju obradu.
Sl. 9.5 Konstrukcija bočnog zida sa toplotnom izolacijom
Termoizolacija od mineralne vune pričvršćena je na vertikalne gredice i letve sa spoljne strane pregradnog zida. Druga varijanta na istoj slici pokazuje da se bočni zid može oformiti i u vidu plakara. U tom slučaju termoizolaciju krovne ravni treba izvesti sve do venčanice.
Bočni zid od šupljih blokova za pregrade ozidan je od tavanice do rogova, gde se utapa u krovnu ravan koja ga obezbeđuje od rušenja (sl. 9.6). Mineralna vuna kao termoizolacija postavlja se sa spoljne strane bočnog zida, od koga je odvojena parnom branom. Sa unutrašnje strane zid je omalterisan. Iznad visine zida obrada unutrašnje površine krovne ravni je po izboru, želji i raspoloživom materijalu: lamperija, gips-kartonske ploče, malter itd.
Sl. 9.6 Bočni zid od blokova
Mada se prostor iza bočnog zida ne koristi, mora mu se omogućiti pristup radi eventualnih intervencija na krovnom pokrivaču i krovnoj konstrukciji.
Konstrukcija krovnog pokrivača
Za sigurnu zaštitu potkrovnog prostora a i celog objekta, najveći značaj ima odgovarajući pokrivač i njemu odgovarajuća konstrukcija koja ga nosi. Izbor pokrivača mora da bude prilagođen postojećem nagibu krovnih ravni ili nagibe prilagođavati raspoloživom krovnom pokrivaču. Noseća osnova krovnog pokrivača i najbolja zaštita termoizolacionih slojeva je daščana oplata prikovana preko rogova. Daske za ovu oplatu mogu da budu treće klase, a često i ostaci korišćeni za oplatu betonskih konstrukcija.
Preko dasaka prikiva se sloj krovne hartije, počev od strehe ka slemenu, sa preklopima po 10 cm. Po ter-papiru prikovane su letve pravca paralelnog rogovima. Letve omogućavaju oticanje vode koja eventualno prodre kroz krovni pokrivač. Upravno na njih se prikivaju letve nosači crepa, čije se rastojanje podešava prema gustini ili vrsti crepa (sl. 9.7).
Sl. 9.7 Konstrukcija krovnog pokrivača
Kroz krovne ravni i pokrivač prodiru ventilacije, nosač antene i dimnjaci, ugrađuju se okviri za izlazak na krovne površine, ležeći prozori i badže.
Osvetljavanje potkrovlja
Otvor za izlazak na krov ugrađuje se između dva roga, gde se letve presecaju i ostavlja prostor za daščani ram unutrašnjih dimenzija 60/60 cm. Ram se sa jedne strane prikiva na rog, a sa druge na umetnutu gredicu drugog roga i rama. Ter-papir se prikiva po obimu rama sa spoljne strane, u visini oko 10 cm.
Ako u krovnu ravan treba ugraditi prozor širine veće od razmaka među rogovima, onda jedan rog treba preseći, deo njegove dužine odstraniti, a preostale delove prihvatiti (vekslovati) gredicama prihvatnicama koje se oslanjaju na susedne rogove (sl. 9.7).
Prodor ventilacione cevi kroz pokrivač obezbeđuje se od prokišnjavanja opšivkom od pocinkovanog lima razvijene širine oko 50 cm, koja je na licu mesta zaletovana za ventilacionu glavu pod uglom nagiba krova, s gornje strane zavučena pod crep, a sa donje postavljena preko crepova. Sa strane su nabori lima (falcevi) radi sprečavanja vode da se sliva sa strane (sl. 9.8).
Sl. 9.8 Prodor kanalizacione ventilacije kroz krovni pokrivač
Presek kroz opšivku izlaza na krovnu površinu pokrivenu crepom prikazanje na sl. 9.9. Ovde je očigledno da opšivka od lima koja se podvlači pod pokrivač od crepa opšiva i drveni ram po celoj visini koja nadvisuje krovnu ravan. Poklopac od lima ojačan je po obimu čeličnom šipkom ^8 do 10 mm i šarkom vezan za ram. Poklopac se rezom zabravljuje sa unutrašnje strane krovnog prostora.
Sl. 9.9 Izlaz na krov
Slična konstrukcija se primenjuje za obezbeđenje ležećeg krovnog prozora (sl. 9.10). Prozori ove vrste su fabričke izrade čiji su detalji rešeni tako da osiguravaju zaptivanje protiv prokišnjavanja i produvavanja. Ugrađuju se u krovne ravni nagiba od 15 do 70°. Krilo i okvir od smrekovine opšiveni su plastificiranim aluminijumskim limom. Zastakljuju se dvoslojnim izolacijskim staklom. Koeficijent toplote provodljivosti K jednak 0 je 2,9 W/m2K i zvučne zaštite od 31 dB. Okov prozora omogućava obrtanje krila oko horizontalne ose za 180°, stabilnost u svakom položaju, pa se staklo može čistiti i sa spoljne strane.
Sl. 9.10 Krovni ležeći prozor
Na prozor sa unutrašnje strane montiraju se žaluzine, roletne ili zavese. Proizvodne dimenzije su 54/70, 78/96, 78/118, 114/118 cm. Površina prozorskog otvora treba da je 1/10 stambene površine. Donja ivica stakla je na 115 cm a gornja najmanje 185 cm od poda.
Bočne stranice okvira prozora pričvršćuju se za rogove. Šupljine između rogova poprečnih gredica okvira prozora moraju se popuniti izolacionom masom da bi se otklonili termički mostovi.
Vertikalni krovni prozor
U poređenju sa ležećim, vertikalni krovni prozor ima niz prednosti i nedostataka. Nedostaci su u dva do tri puta većoj ceni izrade i 30-50% manjoj količini svetlosti koja kroz istu površinu prodire u prostoriju, u složenoj konstrukciji krovne badže koju treba dograditi na krovnu površinu.
Prednost je u vertikalnom položaju kao kod svakog drugog prozora, u njegovoj pristupačnosti i providnosti i za vreme padavina i što ne prokišnjava. Kostur konstrukcije krovne badže lakše je i racionalnije izvesti na strmim nego na krovovima blagog nagiba.
Konstrukcija prikazana na sl. 9.11 pričvršæena je na susedne rogove krova strmog nagiba i sastavljena je od gredica 5/8. U prednju pravougaonu površinu ugrađuje se stojeći prozor standardnih dimenzija ili specijalno pravljen po meri. U trougaone bočne i jednu prednju površinu između gredica ugrađuje se termoizolacija sa parnom branom i dvostranom opšivkom od lamperije. Celu konstrukciju prekrivaju dve trapezne površine u obliku dvovodnog krova. Krovne površine se takođe termički izoluju i pokrivaju istom vrstom pokrivača kojom je zaštićen ceo krov.
Sl. 9.11 Konstrukcija za vertikalni prozor u krovu
Opšivka krovne badže sa ugradnjom zastakljenog vertikalnog prozora prikazana je na sl. 9.12. Celu ovu dogradnju na krovnoj površini treba opšiti pocinkovanim limom na mestu spojeva sa postojećom krovnom ravni.
Sl. 9.12 - Spoljna i unutrašnja opšivka sa izolacijom za krovni prozor
Konstrukcija za vertikalni prozor na strmijoj krovnoj ravni mansardnog krova prikazana je na sl. 9.13. Širina stojećeg prozora odgovara dvostrukom rastojanju između rogova. Presečeni rog je prihvaæen poprečnom gredicom u visini parapeta. Otvor u strmoj krovnoj ravni pokriven je prepuštanjem krovne ravni blažeg nagiba. Trougaone bočne strane i krovna površina iznad badže toplotno se izoluju istom izolacijom kao i celo potkrovlje.
Sl. 9.13 Konstrukcija vertikalnog krovnog prozora kod mansardnog krova
Rešenje detalja opšivke i ugradnja prozora sa staklom prikazano je na sl. 9.14. Vrsta krovnog pokrivača kojim je pokriven ceo krov primenjuje se i za badžu.
Sl 9.14 Detalj opšivke konstrukcije krovnog prozora
Zasek u krovu je jedan od načina osvetljavanja potkrovlja. Zasekom se deo krovne površine i podna površina ispod nje pretvara u lođu. Zbog toga se pod izoluje toplotno i protiv prokišnjavanja. Slojevi poda zaseka su isti kao kod prohodnog ravnog krova. Preko nosive ploče tavanice postavljen je sloj za pad, parna brana je zaštita termoizolocije od pritiska pare iz donjih prostorija. Sloj termoizolacije izrađuje se od stiropora, presovane mineralne vune, perlit betona itd. Iznad termoizolacije izrađuje se hidroizolacija od sledećih slojeva:
- sloj perforiranih bitumenskih traka tačkasto lepljenih,
- premaz vrućim bitumenom
- sloj bitumenskih traka sa uloškom od staklene tkanine,
- premaz vrućim bitumenom,
- sloj bitumenskih traka sa uloškom od staklenog voala,
- premaz vrućim bitumenom,
- sloj bitumenskih traka sa uloškom od staklenog voala i
- premaz vrućim bitumenom.
Preko gotove izolacije slobodno se razastire polietilenska folija, debljine 0,15 mm, bez lepljenja sa preklopom od 10 cm. Posle toga razastire se cementni malter u koji se polažu keramičke pločice kao završna podna obloga (sl. 9.15).
Sl. 9.15 Zasek u krovu
