Cement - cena, vrste i karakteristike

Upotreba cementa dovela je do razvoja građevinske industrije kakvu danas znamo. Dostupnost i mala cena komponenti za njegovo spravljanje čine cement jednom od najjeftinijih građevinskih sirovina. To što je osnovna komponenta betona, jednog od najtraženijih materijala u građevinarstvu, čini ga istovremeno i najzastupljenijom sirovinom.

Bez cementa je nemoguća izgradnja stambenih i poslovnih objekata, mostova, tunela, prefabrikovanih elemenata - svega gde su potrebni beton ili malter.

Sadržaj 

Zbog toga smo uradili detaljnu analizu i pregled cena, kao i osnovnih karakteristika cementa, uključujući podelu i vrste, oznake i mere pri radu sa ovom građevinskom sirovinom o čemu možete čitati u daljem tekstu.

Cement - osnovna komponenta građevinarstva

Dakle, cement se koristi za spravljanje betona i maltera, pa je neophodan gde god se oni primenjuju:

• Klasičan, laki i superplastificirani beton;
• betonski elementi, betonski prefabrikanti, ploče za uređenje dvorišta;
• prednapregnute konstrukcije;
• cementni i produžni malteri;
• suvi malteri - lepak za stiropor i pločice, gotovi malteri, suve smeše za betonske podove...

Bez cementa danas jednostavno ne možemo s obzirom da je vezivno sredstvo za spravljanje betona i maltera. Kada kažemo cement mislimo ustvari na portland cement. To je najzastupljeniji i najpoznatiji cement koji čini 70% ukupne proizvodnje cementa u svetu.

Portland cement je praškasto mineralno hidraulično vezivo dobijeno mlevenjem portland cementnog klinkera odnosno veštačke kamene šljake čija se svojstva menjaju dodavanjem primesa.

Proizvodnja cementa

Portland cement nastaje u složenom tehnološkom procesu. Prvo se pravi portland cementni klinker čijim mlevenjem sa gipsom na visokim temperaturama nastaje cement.

Pored gipsa koji se dodaje kako bi se regulisalo vreme vezivanja cementa, mogu se dodati granulisana zgura visoke peći, pucolani, krečnjak itd, i tako se dobija cement sa dodacima.

Istorija cementa

Hidraulička veziva nastala su polovinom XVII veka kada je otkriveno da se pečenjem krečnjaka sa primesama gline dobija vezivo dobrih svojstava. Njihova šira primena počela je pronalaskom nove vrste veziva dobijene pečenjem laporovitih krečnjaka. Ovo vezivo imalo je boju sličnu boji maltera koji su izrađivali u starom Rimu pa je nazvano roman cement.

Osnova industrijske proizvodnje bio je britanski cement – hidrauličko vezivo dobijeno pečenjem smeše krečnjaka i gline samlevenih po mokrom postupku. Prirodni cement - nešto između hidrauličkog kreča i portland cementa dobijen je 1850. godine pečenjem jedne vrste laporca iz Pensilvanije. Tada je izgrađena i prva fabrika za proizvodnju cementa.

Cement se najčešće isporučuje u džakovima od 25kg i 50kg, dok cena cementa zavisi od vrste i namene.

Nastanak portland cementa pripisuje se Džozefu Aspidnu jer je prvi došao na ideju da pečenjem gline i krečnjaka dobije hidrauličko vezivo. On je uzimao krečnjak sa puteva i kroz proces pečenja na nižim temperaturama dobijao vezivo boje slične boji betona pravljenog od kamena iz engleskog Portlanda - otud i naziv portland cement. Ipak za godinu rođenja portlan cementa smatra se 1844. kada je Isak Čarls Džonson otkrio da je rešenje u pečenju smeše krečnjaka i gline u pravilnom odnosu na visokim temperaturama.

Vrste, klase, sastav i oznake za cement

Cementi se dele prema sastavu i prema mehaničkim karakteristikama. Prema hemijskom sastavu postoje dve grupe cementa - cementi na bazi portland cementnog klinkera i specijalne vrste cementa.

Dalja podela u okviru ovih grupa je na vrste i tipove, a zavisi od procenta pojedinačnih komponenti koje ulaze u sastav finalnog proizvoda.

Na osnovu mehaničkih karakteristika cementi se dele na klase čvrstoće.

U Srbiji se za klasifikaciju cementa primenjuju Pravilnik (Službeni glasnik RS br. 34/2013 i 44/2014) o kvalitetu cementa i Standardi SRPS EN 197-1 i SRPS 14647 .

Klase cementa

Prema mehaničkim karakteristikama cement se klasifikuje na klase čvrstoće cementa u tri klase:

• klasa 32,5;
• klasa 42,5;
• klasa 52,5.

Za svaku od njih definisane su tri klase početne čvrstoće:

• klasa sa običnom početnom čvrstoćom – N;
• klasa sa visokom početnom čvrstoćom – R;
• klasa sa niskom početnom čvrstoćom – L, koja se može primeniti samo na CEM III cemente o kojima će kasnije biti više detalja.

Cement i oznake

Prema pravilniku i standardima, cement se označava oznakom u formi X Y (Z) gde je:

• X vrsta cementa;
• Y klasa čvrstoće cementa;
• Z je opciona ili dodatna oznaka za sulfatno otporne obične cemente i obične cemente niske toplote hidratacije.

Domaće fabrike cementa uz skraćenicu naziva artikla prvo navode procenat dodatka u vidu dvocifrenog broja, onda slovnu oznaku dodatka i numeričku oznaku čvrstoće sa slovnom oznakom intenziteta početne čvrstoće. Na primer, šifra PC 20L 42,5R označava portland cement sa dodatkom krečnjaka od 6-20% koji ima visoku početnu i odličnu završnu čvrstoću.

Cement na bazi portland cementnog klinkera

Cemente na bazi portland cementnog klinkera razlikujemo na osnovu dodataka koji ulaze kao sastojci za njegovo spravljanje. Razlikujemo pet glavnih vrsta koje imaju svoje tipove:

• CEM I portland cement;
• CEM II portland-kompozitni cement;
• CEM III metalurški cement;
• CEM IV pucolanski cement;
• CEM V kompozitni cement.

Tipovi portland cementa

Portland cement sastoji se isključivo od portland cementnog klinkera i gipsa (2-3%, ne više od 5%) koji služi za regulisanja vremena vezivanja. Koristi se za proizvodnju suvog maltera i cementnih lepkova, za izradu prednaprednutih konstrukcija i betonskih bandera, ivičnjaka, železničkih pragova, elemenata za popločavanje, nosača za krovne i ostale konstrukcije;

Portland cement sa dodatkom zgure sadrži najviše 30% zgure visokih peći. Ima nešto sporiju hidrataciju (vreme vezivanja) u odnosu na čist portland cement, manju relativnu čvrstoću koja se vremenom povećava, manju specifičnu masu i veću specifičnu površinu;

Portland cement sa dodatkom pucolana umesto zgure sadrži pucolan - peskoviti vulkanski pepeo čiji procenat ne prelazi 30% po našim standardima. Pucolan se dodaje malterima i betonima da bi smanjio površinsko iscvetavanje, poboljšao obradivost i povećao otpornost na delovanje vlage i hemijsko nagrizanje;

Portland cement sa mešanim dodatkom koji čini kombinacija zgure i prirodnog ili veštačkog pucolana što se mora jasno označiti. Procenat dodataka ne prelazi 35%;

Metalurški cement - portland cement sa dodatkom zgure u procentu 30-85%. Ima izraženo svojstvo spore hidratacije i manju specifičnu masu, ali veća otpornost na agresivna dejstva od portlanda0 - jako je postojan u kontaktu sa morskom vodom, kao i vodom koja sadrži druge hloride, sulfate i alkalije;

Pucolanski cement - cement koji se dobija mlevenjem klinkera, sadre i pucolana u procentu preko 35%;

Cementi niske toplote hidratacije su cementi koji se ne smeju mlesti veoma sitno kako se ne bi povećala toplota hidratacije, dobijaju se na više načina. Najčešće tako što se kontroliše sastav portland cementnog klinkera.

Beli cement dobija se od belog portland cementnog klinkera, pečenjem belih krečnjaka i kaolina. Izgleda kao poliran, pa je tražen kod dekorativnih elemenata. Beli cement ima visoku otpornost na mraz i vlagu, pa se koristi kod ekstremnih atmosferskih uslova, a otporan je na sulfate. Brže mu je vreme vezivanja nego kod portland cementa što znači i brži rad. Ipak za rad sa njim treba više znanja i veština. Alat koji se koristi mora biti savršeno čist. Cena belog cementa je veća, pa se najčešće koristi samo za dekorativne betonske elemente – pločnike, terase, stepeništa, fasade.

Sulfatnootporni cement je cement u čijem sastavu su ograničene određene komponente koje ulaze u sastav portland cementnog klinkera. Običan portland cement nije otporan na sulfate jer sadrži trikalcijum aluminat. Korekcijom i smanjivanjem količine aluminijum III oksida, a povećanjem količine gvožđe III oksida povećava se otpornost cementa na sulfate.

Specijalne vrste cementa

U drugu grupu odnosno specijalne vrste cementa namenjene za posebne potrebe ubrajamo aluminatne i ekspanzivne cemente. Za razliku od cementa na bazi portland klinkera, sastav specijalnih vrsta cementa uključuje neko drugo mineralno vezivo - krečnjak ili zgura, i u manjoj količini okside metala ili nemetala.

Aluminatni cement dobija se pečenjem mešavina krečnjaka i boksita uz dodatak silicijumdioksida i oksida gvožđa. Ovaj cement je crne boje. Ima veoma brzo prirast čvrstoće i vremena hidratacije. Njegove klase su 62.5 i 72.5 - znatno iznad klasa portland cementa.

Pogodan je za spravljanje betona ili maltera koji dolaze u dodir sa morskom, “mekom” vodom i vodom sa sadržajem sulfata. S druge strane nije otporan u vodi koja ima alkalije. Ne sme se mešati sa krečom ili portland cementom - zbog prisustva gipsa ubrzava vezivanje i značajno mu opada čvrstoća.

Ekspanzivni cementi ne proizvode se kod nas. To su cementi kojima se u procesu proizvodnje dodaju supstance koje dovode do širenja cementog kamena – ekspanzije u prvih 10 do 15 dana po izlivanju betona, a koja se kreće su granicama od 3 do 5mm/m do čak 25mm/m.

Cement, cena na tržištu

Cement se u Srbiji proizvodi u Beočinu, Popovcu i Kosjeriću odnosno u cementarama LAFARGE, MORAVACEM (CRH), TITAN, a može se naći i cement iz uvoza Nexe, albanski (FUSHË KRUJË), bugarski, belgijski, danski. Pakovanja su uglavnom u džakovima od 25kg i 50kg, odnosno 40kg za Nexe.

Najčešće korišćeni su standardni portland cementni klase 32,5 i 42,5 sa umerenim i ubrzanim priraštajem čvrstoće i cement sa dodacima, kao i beli cement.

U tabelama su informativno prikazane trenutne maloprodajne cene cementa po džaku u dinarima (RSD). Pre kupovine ili finalnih kalkulacija troškova savetujemo vam da kontaktirate trgovce u cilju dobijanja preciznih cena.

Portland cement - pregled cena

Kao što se može videti iz tabele, beočinski cement 50kg ima cenu od 850 do 980 RSD u zavisnosti od vrste. Cena cementa iz Popovca je oko 945 RSD, dok je cement iz Kosjerića u rasponu od 840 do 965 RSD po džaku od 50kg.

Cena za džak cementa od 25kg kreće se od 430 do čak 679 RSD u zavisnosti od vrste i proizvođača, kao i od samih maloprodaja.

Beli cement - pregled cena

Cement, mere pri radu i skladištenju

Cement je praškast materijal koji izaziva iritaciju kože i očiju, nekad i organa za disanje zato je neophodno da se pri radu sa njim strogo poštuju pravila. Neophodna je zaštitna oprema - rukavice, naočare, maska i zaštitna odeća.

Skladištenje cementa je večita nedoumica. Prostorija u kojoj se skladišti mora da bude sa dobrom ventilaciojom, suva i nikako vlažna. Cement u dodiru sa vlagom gubi svojstva i stvrdnjava se, a nažalost za to je dovoljno i malo oštećenje na pakovanju pri transportu. Zbog toga se skladišti jako kratko i najbolji savet je da se kupi pred upotrebu, a da se nepotrošene vreće vrate.

Zaključak o cementu

Cement je materijal bez koga današnje građevinarstvo ne bi moglo da se zamisli. Jedna od najjeftinijih komponenti neophodna za spravljanje betona i maltera – dakle neophodna. Praškasto hidrauličko vezivo koje je danas najčešće na bazi portland cementnog klinkera.

Deli se na vrste i tipove prema sastavu i dodacima, a prema mehaničkim čvrstoćama deli se na klase čvrstoće. Shodno tome kreće se i cena cementa na tržištu gde se mogu naći cementi kako domaće proizvodnje tako i iz uvoza.